جهان معاصر تحولات و تغییرات شگرفی را تجربه می‌کند که در هیچ برهه‌ای از تاریخ بشر بدیلی برای یافت نمی‌شود. رشد شتابان علم و فناوری و پدیده جهانی‌شدن، فرصت‌ها و تهدیدهای نوینی را به ارمغان آورده است و این تغییرات منجر به تغییر در چارچوب تصمیم‌گیری و رفتار سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان ارشد کشورهای مختلف شده است.

امروزه فرایندهای سیاست‌گذاری نسبت به گذشته بسیار متفاوت شده و شکافی فزاینده میان نظریه‌های علوم سیاسی و اقدامات علمی در حوزه سیاست‌گذاری رخ داده است. در این میان ظهور آزمایشگاه‌های سیاست‌گذاری که ساختارها و سازمان‌هایی نه‌چندان باسابقه در دنیا هستند پررنگ شده و توجه بسیاری از سیاستمداران دنیا را به خود جلب کرده است. در یک تعریف رایج، آزمایشگاه‌های سیاستی مکان‌هایی برای هم‌آفرینی سیاست‌های عمومی با همکاری سایر ذی‌نفعان به‌خصوص مردم متأثر از سیاست‌ها معرفی می‌شود لذا به نظر می‌رسد که حداقلی‌ترین نگاه آزمایشگاه سیاست‌گذاری، ارائه بسته‌های پیشنهادی سیاستی و تبعات احتمالی اجرای سیاست‌ها قبل از فراگیر شدن آن است.

به‌عبارت‌دیگر آزمایشگاه‌های سیاستی نهادهای واسطی هستند که با ارائه خدماتی متناسب با سیاست، به دولت‌ها و سازمان‌ها نسبت به اثربخشی سیاست اتخاذشده تا حدودی مطمئن می‌کند. این اطمینان می‌تواند از طریق ارزیابی نمونه‌های اولیه، اطمینان از دقت انتخاب مسئله، تحلیل جامع از محیط سیاست، آینده‌نگاری حوزه سیاست اتخاذ و ... حاصل شود. آزمایشگاه‌های سیاستی طیف متنوعی از خدمات، امکانات، ابزارها و تکنیک‌ها را در خود جای می‌دهند تا جایی که می‌توان گفت مشابهت میان این آزمایشگاه‌ها به‌جز در روش‌های مرسوم چندان قابل‌مشاهده نیست و هر آزمایشگاه متناسب باهدف مشخصی که از آغاز تأسیس خود دنبال کرده است ساختارها و ابزارهای متفاوتی نیز را به خدمت گرفته است. در این گزارش سعی شده در کنار مروری بر ادبیات این آزمایشگاه‌ها و بررسی موارد متعددی از آنها در نقاط مختلف دنیا، در فاز اول شناخت نسبتا جامعی از این آزمایشگاه‌ها برای مخاطب گزارش فراهم شود. در فاز بعدی گونه شناسی آزمایشگاه‌های سیاستی و آزمایشگاه‌های آینده، تنوع ماموریت‌ها و فعالیت‌ها و ... مورد بررسی قرار گرفته است و در نهایت سعی شده است با رویکرد آینده‌پژوهی که نگاهی نو به این آزمایشگاه‌ها و موضوع سیاست‌گذاری است، ابزارهای مختلفی که در طراحی یک آزمایشگاه می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، معرفی شده است. آنچه مسلم است آن است که برای راه‌اندازی یک آزمایشگاه سیاستی یا آزمایشگاه آینده و آزمودن ایده‌ها و طرح‌ها و سیاست‌های کلان در کشور قبل از اجرای آن، می‌بایست این آزمایشگاه بومی شده و ابزارهای متناسب با آن و نیروی انسانی لازم گرد هم آیند. هیچکدام از آزمایشگاه‌های بررسی شده در این گزارش که تعداد آن‌ها بیش از 200 مورد بوده است، به تنهایی مدل و ساختار متناسب با کشور ما را ارائه نمی‌دهند لذا برای انجام اقدام عملی، طراحی و بومی سازی این آزمایشگاه‌ متناسب با نیاز و ظرفیت‌های خود ضروری است. در گزارش دوم سعی می‌شود ابزارها و ساختارهای متناسب با ج.ا.ا به منظور طراحی اولین آزمایشگاه بومی در کشور مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهای اجرایی راه‌اندازی این آزمایشگاه ارائه شود.

فائزه پناهی - محمدهادی قاسمی

------------------------------------------------------

برای دریافت اطلاعات بیشتر از طریق پست الکترونیک زیر با ما مکاتبه نمایید:

 این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید